วิทยาศาสตร์ภูมิปัญญาไทย ตอน “ลูกข่าง ของเล่นท้าความเร็ว”
ถ้าจะพูดถึงลูกข่างแล้ว น้องๆ หลายคนคงเคยเล่นกัน ซึ่งปัจจุบันลูกข่างมักทำจากพลาสติกที่เลียนแบบมาจากไม้ แต่สมัยก่อน ลูกข่างจะทำจากไม้ ที่พ่อหรือปูจะทำให้หลานชายเล่นกันหรือแข่งขันกันสนุกไปเลย การเล่นลูกข่างเป็นการฝึกทักษะให้เด็กรู้จักคิด ประดิษฐ์ การใช้มือให้สัมพันธ์กับการสั่งการของสมอง ในขณะขว้างลูกข่างให้หมุน
การเล่นลูกข่างแพร่หลายทั่วไปทุกภาค จึงมีชื่อเรียกหลายชื่อ หมากข่าง หมากหมุน หมากปิน เป็นต้น เรามาดูวิธีการทำลูกข่างกันดีกว่า
การเล่นลูกข่างแพร่หลายทั่วไปทุกภาค จึงมีชื่อเรียกหลายชื่อ หมากข่าง หมากหมุน หมากปิน เป็นต้น เรามาดูวิธีการทำลูกข่างกันดีกว่า
วัสดุอุปกรณ์ 1.ไม้
2.มีด
3.ตะปู
4. เชือก
2.มีด
3.ตะปู
4. เชือก
วิธีทำ
1.นำไม้มา 1ท่อน เลือกขนาดพอเหมาะยาวขนาด 3-5 นิ้ว
2.ใช้มีดถากให้เป็นรูปสามเหลี่ยม และกลึงให้หมดเสี้ยน
3.ใช้ตะปูที่ไม่มีหัวตอกลงที่ลูกข่าง ด้านแหลมมีความยาวพอประมาณ 3 นิ้ว
วิธีเล่น
1.นำลูกข่างที่ทำเสร็จแล้วมาพันเชือก เริ่มจากซ่อนปลายเชือกแนบตัวลูกข่างไปจนถึงตะปู
2.จากนั้นพันเชือกตั้งแต่ตะปูย้อนกลับขึ้นมาทับปลายเชือกซึ่งแนบกับตัวลูกข่างให้มากที่สุดและแน่น
3.โยนลูกข่างที่พันเชือกแล้วไปกลางวงหรือบริเวณพื้นที่เรียบ ลูกข่างจะหมุน
1.นำลูกข่างที่ทำเสร็จแล้วมาพันเชือก เริ่มจากซ่อนปลายเชือกแนบตัวลูกข่างไปจนถึงตะปู
2.จากนั้นพันเชือกตั้งแต่ตะปูย้อนกลับขึ้นมาทับปลายเชือกซึ่งแนบกับตัวลูกข่างให้มากที่สุดและแน่น
3.โยนลูกข่างที่พันเชือกแล้วไปกลางวงหรือบริเวณพื้นที่เรียบ ลูกข่างจะหมุน
ข้อควรระวังในการเล่น อาจเกิดอันตรายได้ ผู้เล่นต้องระมัดระวังในการขว้างลูกข่างให้มาก ระวังไม่ให้ลูกข่างกระเด็นไปถูกเพื่อนๆ คนอื่น
สำหรับความสนุกในการเล่น เมื่อผู้เล่น เล่นจนชำนาญแล้ว ลูกข่างจะหมุนได้ทุกองศา และสามารถบังคับทิศทางได้ตามใจที่ต้องการ
สำหรับความสนุกในการเล่น เมื่อผู้เล่น เล่นจนชำนาญแล้ว ลูกข่างจะหมุนได้ทุกองศา และสามารถบังคับทิศทางได้ตามใจที่ต้องการ
หลักการพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์
ลูกข่างจะหมุนรอบตัวได้ด้วยแรงหนีศูนย์กลางซึ่งเกิดจากการปั่นให้หมุนเวี่ยงด้วยเชือก เมื่อแรงหนีศูนย์กลางหมดลูกข่างจะหยุดหมุน
ลูกข่างของชาวม้ง
มีลักษณะคล้ายลูกข่างพื้นบ้านของไทย การประดิษฐ์ก็คล้ายคลึงกัน คือจะมีการนำท่อนไม้มาถากให้มีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมโดยส่วนหัวจะมีลักษณะทู่ ๆ ราบเรียบในขณะที่ส่วนหางหรือส่วนที่ใช้หมุนยืนพื้นนั้นจะทำให้มีลักษณะแหลมคล้าย ๆ ดินสอ (ดังรูป)
ข้อควรระวังในการเล่น อาจเกิดอันตรายได้ ผู้เล่นต้องระมัดระวังในการขว้างลูกข่างให้มาก ระวังไม่ให้ลูกข่างกระเด็นไปถูกเพื่อนๆ คนอื่น
สำหรับความสนุกในการเล่น เมื่อผู้เล่น เล่นจนชำนาญแล้ว ลูกข่างจะหมุนได้ทุกองศา และสามารถบังคับทิศทางได้ตามใจที่ต้องการ
สำหรับความสนุกในการเล่น เมื่อผู้เล่น เล่นจนชำนาญแล้ว ลูกข่างจะหมุนได้ทุกองศา และสามารถบังคับทิศทางได้ตามใจที่ต้องการ
หลักการพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์
ลูกข่างจะหมุนรอบตัวได้ด้วยแรงหนีศูนย์กลางซึ่งเกิดจากการปั่นให้หมุนเวี่ยงด้วยเชือก เมื่อแรงหนีศูนย์กลางหมดลูกข่างจะหยุดหมุน
ลูกข่างของชาวม้ง
มีลักษณะคล้ายลูกข่างพื้นบ้านของไทย การประดิษฐ์ก็คล้ายคลึงกัน คือจะมีการนำท่อนไม้มาถากให้มีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมโดยส่วนหัวจะมีลักษณะทู่ ๆ ราบเรียบในขณะที่ส่วนหางหรือส่วนที่ใช้หมุนยืนพื้นนั้นจะทำให้มีลักษณะแหลมคล้าย ๆ ดินสอ (ดังรูป)
วิธีการเล่น
จะคล้ายกันแต่ต่างกันที่เชือกที่ใช้หมุนลูกข่างจะผูกติดกับปลายไม้สำหรับขว้าง เชือกจะะยาวประมาณสองถึงสามเมตรนำมาม้วนรอบลูกข่าง โดยมือข้างหนึ่งจะถือลูกข่างที่ผูกเชือกหมุนพันรอบไว้ และมืออีกข้างจะถือไม้ที่ผูกเชือกที่หมุนรอบลูกข่าง แล้วเอามือทั้งสองสะบัดไปข้างหน้า พร้อมดึงไม้ที่ผูกเชือกไว้อย่างแรง แล้วลูกข่างจะตกสู่พื้นแล้วหมุนด้วยความเร็ว ซึ่งในกติกาในการเล่นจะถูกแบ่งออกเป็นสองฝ่าย โดยที่ฝ่ายหนึ่งจะเป็นฝ่ายตีลูกข่างที่กำลังหมุนอยู่ของอีกฝ่าย โดยฝ่ายที่ตีนั้นจะต้องพยายามตีลูกข่างให้ถูกมากที่สุด ซึ่งถ้าหากสามารถทำการตีถูกมาก ก็จะสามารถทำการตีต่อไปได้ แต่หากตีไม่ถูกก็จะต้องเปลี่ยนมาเป็นฝ่ายหมุนลูกข่างให้อีกฝ่ายผลัดไปเป็นฝ่ายตีแทน การเล่นลูกข่างนี้ นอกจากจะได้รับความสนุกสนานจากการเล่นแล้ว ยังเป็นการฝึก และทดสอบความแม่นยำทางด้านสายตาด้วย การเล่นลูกข่างก็ยังมีให้เห็นอยู่บ้างในช่วงเทศกาลปีใหม่ม้ง หรือเทศกาลต่าง ๆ ของชนเผ่า
จะคล้ายกันแต่ต่างกันที่เชือกที่ใช้หมุนลูกข่างจะผูกติดกับปลายไม้สำหรับขว้าง เชือกจะะยาวประมาณสองถึงสามเมตรนำมาม้วนรอบลูกข่าง โดยมือข้างหนึ่งจะถือลูกข่างที่ผูกเชือกหมุนพันรอบไว้ และมืออีกข้างจะถือไม้ที่ผูกเชือกที่หมุนรอบลูกข่าง แล้วเอามือทั้งสองสะบัดไปข้างหน้า พร้อมดึงไม้ที่ผูกเชือกไว้อย่างแรง แล้วลูกข่างจะตกสู่พื้นแล้วหมุนด้วยความเร็ว ซึ่งในกติกาในการเล่นจะถูกแบ่งออกเป็นสองฝ่าย โดยที่ฝ่ายหนึ่งจะเป็นฝ่ายตีลูกข่างที่กำลังหมุนอยู่ของอีกฝ่าย โดยฝ่ายที่ตีนั้นจะต้องพยายามตีลูกข่างให้ถูกมากที่สุด ซึ่งถ้าหากสามารถทำการตีถูกมาก ก็จะสามารถทำการตีต่อไปได้ แต่หากตีไม่ถูกก็จะต้องเปลี่ยนมาเป็นฝ่ายหมุนลูกข่างให้อีกฝ่ายผลัดไปเป็นฝ่ายตีแทน การเล่นลูกข่างนี้ นอกจากจะได้รับความสนุกสนานจากการเล่นแล้ว ยังเป็นการฝึก และทดสอบความแม่นยำทางด้านสายตาด้วย การเล่นลูกข่างก็ยังมีให้เห็นอยู่บ้างในช่วงเทศกาลปีใหม่ม้ง หรือเทศกาลต่าง ๆ ของชนเผ่า
แหล่งที่มา ขอขอบคุณข้อมูลและภาพจากwww.OKnation.net
www.women.mthai.com
สืบค้นวันที่ 4 ก.พ 56
น่าสนใจ
ตอบลบ